Emisja CO2 w Polsce – najnowsze dane
Wszystko zaczęło się od Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r., pierwszej w historii globalnej konferencji środowiskowej. Wypracowano wtedy aktualną do dzisiaj ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), chociaż na konkretne, wiążące nakazy trzeba było jeszcze poczekać. Jak teraz wygląda sytuacja? Ile Polska emituje CO2?
Obecnie najważniejszym punktem odniesienia jest porozumienie paryskie z 2015 r. przyjęte przez 196 państw. Cel długoterminowy? Zatrzymać wzrost średniej globalnej temperatury na poziomie poniżej 2°C względem tego z czasów przedindustrialnych i zbiegać, by nie wyniósł więcej niż 1,5°C. Realizacja idzie kiepsko. A jak radzi sobie Polska? Jakim mechanizmom musi – lub wkrótce będzie musiała – się poddać?
Wskaźnik emisji CO2 – tempo, za którym nikt nie nadąża
Szacuje się, że aby pozostać poniżej progu 2°C powinniśmy zredukować globalną emisję gazów cieplarnianych o ok. 15–20% do roku 2030. Tymczasem stopniowy spadek nie bardzo wychodzi. W 2022 r., w porównaniu do roku poprzedniego, globalna emisja dwutlenku węgla wzrosła o 1%. Jak donosi „Rzeczpospolita”, w tym roku – żeby udało się zrealizować plan – globalna emisja CO2 powinna odnotować spadek o ok. 5%, ale wygląda na to, że to marzenie ściętej głowy. Z kolei eksperci przewidują, że w 2023 r. nastąpi wzrost emisji – od 0,5% do 1,5%.
Oczywiście UE nie jest największym emitentem dwutlenku węgla na świecie. Ranking otwierają (bez niespodzianek) Chiny – odpowiedzialne za ponad ⅓ światowych emisji – i USA – odpowiedzialne za prawie 13%. UE odpowiada za 7,3%, ale pozostaje stroną UNFCCC i późniejszych protokołów, więc ten mało spektakularny udział wcale nie daje forów. Zmniejszenie emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych od lat 90. stanowi kluczowy cel unijnej polityki klimatycznej. Z biegiem lat zobowiązania będą tylko coraz bardziej wymagające.
Rynek energii i sytuacja Polski
Kiedy portal Wysokienapięcie.pl podsumowywał emisje CO2 w sektorach objętych systemem EU ETS w 2022 r., okazało się, że były o 4% niższe niż w 2021 r. Elektrownie zawodowe osiągnęły praktycznie identyczny wynik jak rok wcześniej, ale istotny spadek zanotowały elektrociepłownie zawodowe (-12,6%) oraz ciepłownie (-17%). Wysokienapięcie.pl widzi w tym skutki łagodniejszej zimy oraz stopniowej dekarbonizacji dużego i średniego ciepłownictwa (system EU ETS obejmuje instalacje o mocy większej niż 20 MW).
Wzrost emisji w ubiegłym roku zanotowano tylko w trzech sektorach: rafineryjnym (+4%), cementowym (+5%) i lotniczym (+63%). Z tym że w przypadku tego ostatniego to nadal o 16% mniej niż w poprzedzającym pandemię roku 2019.
Emisje CO2 – jak w 2022 r. Polska wyglądała na tle Unii Europejskiej?
Nie najlepiej. Co prawda na przestrzeni 22 lat obniżyliśmy intensywność emisji dwutlenku węgla (rozumianej jako ilość CO2 emitowanego w wyniku wykorzystania jednej jednostki energii w produkcji) o 21%, ale wartość 635 g CO2e wywindowała nas na szczyt niechlubnej listy rekordzistów.
Źródło: Our World in data, https://ourworldindata.org/grapher/carbon-intensity-electricity?time=2022®ion=Europe
Nie dziwi więc, że polskie elektrownie znalazły się też w top 5 największych europejskich emitentów w 2022 r. Na podium towarzyszą nam tylko elektrownie niemieckie.
Źródło: https://www.statista.com/statistics/1130785/biggest-polluters-european-union/
Dekarbonizacja polskich firm przemysłowych – najnowsze badania
Raport „Energy Transition in Poland. 2023 Edition” pokazuje, że w 2022 r. produkcja energii elektrycznej z węgla kamiennego spadła o 6% w porównaniu do roku ubiegłego. Powodów jest klika, przede wszystkim ograniczenia podażowe, wysokie ceny surowca, malejąca dyspozycyjność elektrowni węglowych. Pomimo spadków nadal jednak 85% energii w Polsce pochodzi z paliw kopalnych, z czego 45% z węgla, a 23% z oleju. Trudno nie zgodzić się z tym, że dekarbonizacja jest w Polsce realnym wyzwaniem. Ale co na to polskie firmy przemysłowe?
Według najnowszych badań DUON możliwości procesowo-finansowe firm jeszcze nie nadążają za ich ambicjami. Przedsiębiorstwa widzą konkretne korzyści dekarbonizacji: poprawia wizerunek (ponad 51% wskazań), podnosi konkurencyjność na rynku (prawie 32%), upraszcza produkcję (25%), ale ich tempo odchodzenia od węgla jest mocno nierówne. Zdecydowana większość, bo aż 70% firm, chce się dekarbonizować, lecz nie ma jeszcze na to planu, z kolei tylko 30% jest na etapie wprowadzania zmian lub ma opracowaną strategię i wybranych dostawców. Widzimy, że tempo transformacji nieznacznie wyhamowuje: w 2021 r. wybranych dostawców, którzy będą wdrażać zmiany lub już zaczęli to robić, miało prawie 54% badanych.
Dlaczego walczymy z wysokimi emisjami CO2?
Zła reputacja dwutlenku węgla dotyczy tak naprawdę jego nadmiaru. Sam gaz występuje naturalnie (pojawił się na długo przed człowiekiem) i jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całej planety. Wzrost emisji CO2 powoduje natomiast szereg szkód, np.: wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi, zakwaszenie pochłaniającej go wody (a to rozregulowuje ekosystemy morskie), problemy zdrowotne u ludzi (upośledzenie funkcji układu oddechowego).
Zbyt gwałtowny efekt cieplarniany, a z takim mamy obecnie do czynienia, pociąga za sobą tragiczne konsekwencje, między innymi:
- częstsze powodzie i lawiny,
- dotkliwe susze wyjaławiające żyzne rejony Ziemi,
- wyginięcie wielu gatunków roślin i zwierząt,
- klęski żywiołowe i nieurodzaju,
- wzmożone rozprzestrzenianie chorób typowych dla gorących stref klimatycznych.
Źródło: Badanie firmy DUON i Instytutu Keralla Research, sierpień 2023 r.
Wskaźnik emisji CO2 w UE
Tendencję spadkową w ciągu dwóch dekad zauważamy również w całej Europie. W 2021 r. emisje CO2 z paliw kopalnych w UE wyniosły 27,4% mniej niż w 1990 r. W ostatnich latach udział Wspólnoty w światowych emisjach również się zmniejszył: z 16,8% w 1990 r. do 8,5% w 2015 r. i 7,3% w 2021 r.
Ale ogólna tendencja spadkowa nie oznacza jeszcze sukcesu. Z tego powodu Unia wypracowała kilka ważnych mechanizmów, które stale udoskonala:
- CBAM: mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, zwany też granicznym podatkiem węglowym. Początkowo stosowany będzie do wybranych produktów/towarów, między innymi: cementu, stali, aluminium, wodoru, nawozów, energii elektrycznej. Okres przejściowy wystartował 1 października 2023 r. i zakończy się 31 grudnia 2025 r.
- Bardziej rygorystyczny system EU ETS: po raz pierwszy systemem EU ETS zostaną objęte emisje z żeglugi, a bezpłatne uprawnienia emisyjne będą stopniowo wycofywane zarówno dla lotnictwa, jak i przemysłu. Więcej o reformach systemu przeczytamy na oficjalnej stronie Parlamentu Europejskiego.
- Nowe ograniczanie emisji w ramach pakietu Fit for 55: nowe przepisy zwiększają redukcję emisji w sektorach objętych EU ETS do 62% (w porównaniu z poziomami z 2005 r.) – Wspólnota powinna osiągnąć ten cel do 2030 r.
- Narzędzia kontrolne, które faworyzują firmy dbające o niskoemisyjność: od 2020 r. funkcjonuje ogólnounijna systematyka ułatwiająca inwestorom i przedsiębiorcom ocenę, które formy działalności gospodarczej można uznać za zrównoważone środowiskowo. Dodatkowo za dwa lata zaczyna wchodzić obowiązek raportowania ESG.
Kontrola CO2 to nie jedyny problem – więcej o innych gazach cieplarnianych i śladzie węglowym piszemy w artykule „Ślad węglowy – kto go liczy, z tym się liczą”.
Sposoby na realne ograniczenie emisji CO2 firmy
Żeby osiągnąć ambitne cele do 2050 r. Polska potrzebuje stabilnego, racjonalnego scenariusza dekarbonizacji: gaz ziemny oraz gazowa kogeneracja są sprawdzonym wyjściem, zanim uda nam się zbudować miks energetyczny wokół atomu i OZE. Tym bardziej że w 2022 r. Komisja Europejska uznała gaz ziemny za technologię zrównoważoną, a kogeneracja wpisuje się w unijne cele zwiększania efektywności energetycznej. Czy polskie firmy przemysłowe widzą swoją przyszłość napędzaną gazem?
Aż 70% firm badanych przez DUON w 2023 r. rozważa przejście z węgla na błękitne paliwo – ale nie bez obaw. Tymczasem wiele wątpliwości – także natury finansowej – można rozwiać. Zwłaszcza przy sprzyjającym klimacie w UE i dofinansowaniach dla gazowych inwestycji.
Czy podzielasz te wątpliwości? O problemach i rozwiązaniach piszemy w artykule „Gaz ziemny dla firm – dlaczego polskie przedsiębiorstwa mają obawy?”
Potrzebujesz wsparcia w odejściu od węgla? Jeśli planujesz wykorzystanie gazu w transformacji energetycznej oraz chcesz dowiedzieć się o możliwości obniżenia swoich emisji, zadzwoń do nas pod numer +48 61 102 72 22 lub napisz email na info@duon.pl.
Źródła:
https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement
https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/climate-change/paris-agreement/
https://klimat.rp.pl/emisje/art39328001-malo-optymistyczne-wnioski-z-badan-emisji-co2
https://oko.press/mae-globalne-emisje-co2-wzrosly
https://wysokienapiecie.pl/87230-polskie-emisje-co2-elektrownie-stabilnie-przemysl-w-dol-a-lotnictwo-odlecialo/
https://www.forum-energii.eu/transformacja-energetyczna-w-polsce-edycja-2023
https://www.money.pl/gospodarka/parlament-europejski-uchwalil-reforme-systemu-handlu-emisjami-ets-6888707950475776a.html
https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/climate-finance/