Strategiczne zapasy gazu w Polsce – podziemne magazyny to podstawa

Bezpieczeństwo energetyczne smakuje najlepiej, kiedy pojawia się widmo kryzysu. Nic dziwnego, że temat magazynowania gazu ziemnego szturmem zdobył europejskie media właśnie po wybuchu wojny w Ukrainie. Zapasy surowca w poszczególnych państwach są jednak nie tylko wyrazem zapobiegliwości całej UE, ale też wywiązaniem się z prawnych obowiązków nałożonych na każdy kraj członkowski. A jak wygląda sytuacja dotycząca zapasu gazu w Polsce i jego magazynowania?

Magazynuj lub płać – obowiązek posiadania zapasów gazu

Chociaż sam obowiązek dbania o zapasy gazu ziemnego istniał na długo przed lutym 2022 r., to prawne regulacje UE nabrały szczególnego znaczenia w kontekście bieżącej sytuacji polityczno-ekonomicznej. Z jej powodu w zeszłym roku zrewidowano wcześniejsze wymagania dotyczące zapasu gazu w Europie.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1032 z dnia 29 czerwca 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzeń (UE) 2017/1938 i (WE) nr 715/2009 w odniesieniu do magazynowania gazu nakłada na państwa członkowskie kilka ważnych obowiązków. Jak czytamy na oficjalnej stronie instytucji:

• Podziemne magazyny gazu na terytorium państw członkowskich musiały zostać napełnione przynajmniej w 80% przed zimą 2022/2023 oraz będą musiały być zapełniane w 90% przed kolejnymi zimami. 
• Każde państwo członkowskie będzie musiało zapewnić do 1 listopada każdego roku, że jego cel napełnienia został osiągnięty.
• Uchybienie nowym obowiązkom dotyczącym magazynowania gazu wiąże się z nałożeniem sankcji.
• Obowiązuje certyfikacja operatorów obiektów podziemnego magazynowania gazu przez właściwe organy państw członkowskich.

Co w przypadku, gdy państwo nie dysponuje własnymi instalacjami magazynowania? Jak wówczas wygląda magazynowanie gazu? Może zgromadzić 15% swojej rocznej krajowej konsumpcji gazu ziemnego w magazynach zlokalizowanych na terenie innych państw członkowskich. Oczywiście ma do nich później dostęp.

Polskie ustawodawstwo także trzyma pieczę nad naszym bezpieczeństwem. Ważna jest Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym. Wskazuje ona m.in., że  przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą lub podmiot dokonujący przywozu gazu ziemnego ma obowiązek utrzymania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego w wielkości odpowiadającej co najmniej 30-dniowemu średniemu dziennemu przywozowi tego gazu. Warto wspomnieć, że w Polsce Orlen świadczy tzw. usługę biletową, czyli oferuje utrzymywanie obowiązkowego zapasu gazu ziemnego na zlecenie klienta.

Czy wiesz, skąd Polska i UE importują błękitne paliwo? Piszemy o tym w artykule: https://duon.pl/lepiejnagaz/import-gazu-lng-do-polski-skad-ue-pozyskuje-gaz/

Jak wygląda magazynowanie gazu w Polsce?

Mamy 7 podziemnych magazynów gazu wysokometanowego – 4 na Podkarpaciu, 3 w głębi kraju, w pobliżu węzłów sieci (Dolny Śląsk, Kujawy, Pomorze). Wszystkimi zarządza PGNiG. Obecna pojemność czynna magazynów wynosi ok. 3328 mln m3, co stanowi prawie 17% rocznego zapotrzebowania Polski na błękitne paliwo (20 mld m3).

Jakie są rodzaje magazynów gazu i jak wyglądają? Dysponujemy dwoma typami magazynów gazu – kawernowymi (Kosakowo, Mogilno) i złożowymi (Husów, Strachocina, Brzeźnica, Swarzów, Wierzchowice). Ich różna struktura przekłada się na różne role w krajowym systemie bezpieczeństwa.

Magazyny gazu kawernowe

Magazyny kawernowe (w oczyszczonych kawernach solnych) są rodzajem niezbędnego, elastycznego wyjścia awaryjnego. Można do nich zatłaczać i wytłaczać gaz w dowolnej sekwencji i z regulowaną szybkością, mogą też wykonywać wiele takich cykli w ciągu roku. To oznacza, że sprawdzają się w przypadku nagłego zapotrzebowania na surowiec. Ich wadą może być to, że są drogie w budowie.

Magazyny gazu złożowe

Magazyny złożowe (w wyeksploatowanych złożach) stanowią bufor objętościowy. Są wpisane w naturalny roczny cykl pracy krajowego systemu gazowego. Mają bardzo długi cykl napełniania i opróżniania, więc gaz jest zatłaczany do nich przez pół roku, przeważnie w ciepłych miesiącach, a odbierany stopniowo w czasie zwiększonego zapotrzebowania. Magazyny złożowe są połączone z głównymi gazociągami, co wpływa na zwiększenie elastyczności naszego systemu dystrybucyjnego. 

Warto dodać, że ogólnie historia podziemnego magazynowania gazu w Europie jest dość młoda – zaczęła się w II poł. XX w. – a Polska odegrała w niej istotną rolę. Jako pierwsza na kontynencie podjęła próbę magazynowania surowca. Jak wyglądało powstanie pierwszego magazynu gazu? W częściowo wyeksploatowanym złożu gazu ziemnego Roztoki (k. Jasła) powstał pionierski magazyn, który pracował przez 25 lat. 

Na podstawie: https://pgnig.pl/podziemne-magazyny-gazu

Strategiczne znaczenie zapasów gazu w Polsce

Stan wypełnienia magazynów gazu zawsze wzbudza zainteresowanie – są w końcu gwarantem narodowego (i unijnego) bezpieczeństwa energetycznego. Jak podaje Gas Storage Poland na początku sierpnia polskie magazyny były wypełnione już w 92%. 

To dobra wiadomość. Takie zapasy gazu sprawiają, że jako kraj jesteśmy mniej podatni na gazowy szantaż, a więc poniekąd chronimy się przed szalejącymi cenami surowca. To też oznacza, że gazu nie zabraknie dla przedsiębiorstw. A firm napędzanych błękitnym paliwem tylko w Polsce przybywa. Ze względu na zbyt powolny dotychczasowy rozwój OZE i wymagające regulacje unijne ciepłownie i elektrociepłownie stopniowo przestawiane są na mniej emisyjne paliwo gazowe. Rola tego surowca, jak się szacuje, będzie w Polsce wzrastać w ciągu najbliższej dekady. Sprostanie temu popytowi to nie tylko szukanie pewnych dostawców na globalnym rynku gazu, ale też dbanie o krajowe zapasy paliwa.