Efektywność energetyczna – dlaczego Polska jej potrzebuje?

Efektywność energetyczna, czyli coś, co jeszcze parę lat temu było dodatkowym sposobem na zwiększenie wydajności przedsiębiorstwa, dzisiaj jest praktycznie jego obowiązkiem; Jeszcze do 2022 r. pewne wymogi wynikały z ekologicznych ambicji Wspólnoty (długofalowy plan Europejskiego Zielonego Ładu), ale po wybuchu wojny na Ukrainie stały się przymusem w drodze do oszczędności. Trzy powody, dla których polskie przedsiębiorstwa już teraz powinny rozważyć lepsze zarządzanie energią to: cele Fit for 55, rosnące ceny uprawnień do emisji CO2, założenia nowego programu REPowerEU Plan.

W uścisku Europejskiego Zielonego Ładu

Wyśrubowane cele Europejskiego Zielonego Ładu (czyli długoterminowego planu UE na osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r.) pomaga zrealizować pakiet Fit for 55 (w Polsce znany jako Gotowi na 55), który przedstawiono w lipcu 2021 r. Pakiet zakłada m.in.:

• Zmniejszenie do 2030 r. emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55% w porównaniu z poziomami z 1990 r.
• Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 9% do 2030 r.
• Zmniejszenie zużycia gazu o 30% do 2030 r.
• Propozycję, aby do 2030 r. podnieść procentowy udział odnawialnych źródeł energii w ogólnym koszyku energetycznym z 32% do co najmniej 40%.
• Zmianę obecnej dyrektywy o efektywności energetycznej – podniesiono obecny, ogólnounijny cel z 32,5% do 36% w przypadku zużycia energii końcowej i do 39% w przypadku zużycia energii pierwotnej. Podwyższanie celu ma się odbywać stopniowo: państwa członkowskie mają ograniczyć zużycie energii końcowej o 1,1% rocznie od 1.01.2024 r., o 1,3% od 1.01.2026 r. i o 1,5% od 1.01.2028 r. do końca 2030 r. Ważna informacja – dopuszczono, aby w sektorze przemysłowym obliczenia uwzględniały oszczędności energii osiągnięte dzięki technologiom spalania paliw kopalnych.
• Zmiany w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji (czyli w systemie ETS). Celem jest zredukowanie do 2030 r. emisji w wybranych sektorach o 61% w porównaniu do 2005 r.

To dotknie przedsiębiorstwa – pakiet Fit for 55 rozszerza działanie systemu ETS na nowe obszary gospodarcze. Dowiedz się więcej o całym pakiecie i ETS z tego artykułu.

Ceny uprawnień do emisji CO2 w EU ETS w 2023 r.

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji, czyli EU ETS, powstał blisko 20 lat temu, żeby kontrolować i limitować ilość gazów cieplarnianych emitowanych przez energochłonne sektory. Unia każdego roku określa bezwzględny limit całkowitej, darmowej emisji. Jeśli przekroczy się bezpłatne limity, można zakupić uprawnienia na aukcji lub od innych uczestników systemu, którzy posiadają nadwyżki. Oczywiście pula uprawnień dostępnych na rynku maleje, ponieważ UE zależy na osiągnięciu celów redukcyjnych. Ograniczona podaż prowadzi zaś do wzrostu cen uprawnień. I tak pod koniec lutego 2023 r. po raz pierwszy cena uprawnień do emisji CO2 osiągnęła 100 EUR/t. 

Według wielu analityków ta rekordowa stawka wcale nie musi maleć. Dlaczego? Wzrostowi cen sprzyjają m.in. zapowiedź zaostrzenia celów klimatycznych w pakiecie Fit for 55 oraz stworzenie rezerwy stabilizacji (Market Stability Reserve – MSR), która ma ograniczać nadwyżki dostępnych na rynku uprawnień do emisji CO2 (od września 2020 r. do sierpnia 2021 r. w ramach działania regulacji MSR wycofano 308 mln uprawnień).

Polski Instytut Ekonomiczny podaje, że w Polsce intensywność emisji związanej z wytwarzaniem energii elektrycznej wynosi ponad 700 gCO2ekw/kWh, czyli: 3-krotnie więcej niż średnia dla krajów UE, ponad 2-krotnie więcej niż dla Niemiec i aż 12-krotnie więcej niż dla Francji. Nie wypadamy najlepiej nawet na tle innych państw Europy Środkowo-Wschodniej. W tej części kontynentu najniższym współczynnikiem intensywności emisji mogą pochwalić się Słowacja (101 gCO2ekw/kWh) oraz Łotwa (113 gCO2ekw/kWh), która postawiła na energię wodną (47%) i gaz (39%).

Szacuje się, że w 2022 r. Polsce zabrakło uprawnień do emisji ok. 86 mln ton CO2, a więc musiała wydać blisko 33 mld zł. To na ten moment największy deficyt w historii naszego kraju.

Redukcja emisji gazów cieplarnianych dzięki kogeneracji? O korzyściach z kogeneracji na przykładzie małego zakładu masarskiego piszemy tutaj.

Cel szczególny – oszczędność energii w dobie wojny

Jak czytamy na oficjalnej stronie Rady Europejskiej, nowelizacja dyrektywy o efektywności energetycznej  przewiduje „zaostrzenie obowiązku rocznych oszczędności energii”. Chociaż oszczędność energii była od początku uwzględniana w pakiecie Fit for 55, to w kontekście inwazji Rosji na Ukrainę stała się jednym z ważniejszych celów unijnej polityki energetycznej.

W reakcji na obecną sytuację wojenną Komisja Europejska przygotowała więc REPowerEU Plan. Jego celem jest taka transformacja europejskiego systemu energetycznego, aby położyć kres zależności UE od rosyjskich paliw kopalnych i przezwyciężyć kryzys klimatyczny. Środkami do jego osiągnięcia mają być: efektywna oszczędność energii, dywersyfikacja dostaw energii, przyspieszone wprowadzenie energii ze źródeł odnawialnych.

Jakie są podejmowane działania? Przykładowo Komisja wspiera rozbudowę południowego korytarza gazowego, ponieważ uznała, że „odgrywa on kluczową rolę w dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego do UE i […] istotnie przyczynia się do bezpiecznych, niezawodnych i przewidywalnych dostaw gazu ziemnego na potrzeby Europy Południowo-Wschodniej, a potencjalnie również Bałkanów Zachodnich, za pośrednictwem gazociągu transadriatyckiego”. Poza tym zachęca się państwa członkowskie do stosowania atrakcyjnych ulg, np. obniżania stawek VAT na energooszczędne systemy grzewcze czy izolację budynków.

Czy Twoje przedsiębiorstwo pracuje energooszczędnie? Dowiedz się więcej o audytach energetycznych z artykułu „Audyt energetyczny – na czym polega i czy DUON może pomóc?”

Lepsza efektywność energetyczna – czyli kogeneracja gazowa

Spełnienie unijnych wymogów przez polskie firmy oznacza konieczność racjonalnego, stopniowego wprowadzania zmian. Z tego powodu wiele firm już teraz decyduje się na wdrożenie kogeneracji gazowej, czyli na wytwarzanie ciepła oraz energii elektrycznej w jednym procesie spalania gazu. 

Dla Polski gaz jest nadal opłacalnym paliwem przejściowym, a aktualnie jego ceny spadają [dane ze stycznia 2023 r.]. Według Fundacji Instrat „ceny gazu na europejskich rynkach spadły od połowy grudnia [2022 r.] o 50% i są już niższe niż przed inwazją Rosji na Ukrainę. To efekt ciepłej zimy, rozwoju alternatywnych źródeł dostaw, polityki oszczędności, ale też perspektywy spowolnienia gospodarczego w wielu państwach UE”.

Jakie zwiększa się efektywność energetyczna – zwłaszcza w kontekście unijnych regulacji – po przejściu na kogenerację?   

• Wysoka efektywność energetyczna (na poziomie ok. 85%).
• Brak emitowania pyłów PM, redukcja emisji CO2, NOx, SO2.
• Skalowalność produkcji w zależności od realnych, aktualnych zapotrzebowań.
• Mniejsza zależność od zewnętrznych dostawców.
• Opcja przystosowania w przyszłości instalacji do źródeł energii odnawialnej (biogazu).
• Rentowność (utrzymanie całego systemu oraz infrastruktury jest tańsze niż w przypadku tradycyjnych ciepłowni węglowych, a w dodatku mamy możliwość wnioskowania o premie w ramach systemu wsparcia operacyjnego dla wysokosprawnej kogeneracji).

Kogeneracja gazowa odpowiada zatem na wyzwania, przed którymi już dzisiaj stoi Polska.

Źródła:

1. https://serwisy.gazetaprawna.pl/energetyka/artykuly/8637050,ceny-gazu-rynek-hurtowy-obnizka-taryf-wakacje-rachunkowe.html
2. https://poland.representation.ec.europa.eu/news/gaz-dla-unii-spoza-rosji-2022-07-19_pl 
3. https://wysokienapiecie.pl/80616-w-2022-polska-wyda-33-mld-zl/
4. https://globenergia.pl/jak-duzy-jest-koszt-emisji-co%E2%82%82-w-produkcji-energii-w-polsce-polska-na-czele-niechlubnego-rankingu/